Drohiczyn. Od wzlotu po upadek. Zawiłości historii miasta.
Pierwsze ślady osadnictwa na obszarze dzisiejszego Drohiczyna sięgają okresu około 1000 r. p.n.e. kiedy to obszar ten zamieszkiwały ludy kultury łużyckiej z okresu brązu. Hipotez powstania po tym okresie nowego Drohiczyna jest kilka. Według jednej, przypisywane jest ono Jadźwingom, którzy po stracie stolicy w Dorohusku (zwanym przez nich Drohiczyn,), założyli osadę warowną o tej samej nazwie na obszarze dzisiejszego Drohiczyna. Inna mówi o twierdzy nadzorczej pobudowanej przez księcia Jarosława Włodzimierzowieża w 1038 roku po zwycięstwie nad Jadźwingami. Sama nazwa pochodzi prawdopodobnie od imienia Drogit lub od miejsca położonego przy drodze. Po tym okresie między XI a XIII wiekiem Drohiczyn kilkukrotnie przechodzi z rąk do rąk. Po najazdach tatarskich na obszarze Podlasia ponownie rozzuchwalają się Jadźwingowie, którzy zapuszczają się w głąb Rusi na granicy której leżał Drohiczyn. Po wielu potyczkach i utracie miasta Jadźwingowie przypuszczają kolejne ataki na Ruś. Dopiero zjednoczenie się we wspólnej walce książąt Ruskich pod dowództwem księcia Daniela Romanowicza pozwala uspokoić zapędy Jadźwingów na kilkanaście lat.
Książę Romanowicz po uznaniu zwierzchniej władzy kościoła w Rzymie zostaje koronowany w Drohiczynie na króla (jest to jedno z czterech miast, po Gnieźnie a przed Krakowem i Warszawą, w których takie nominacje królów się odbyły). Koronację przyjmuję ponieważ potrzebuje wsparcia od Rzymu, żeby rozprawić się z Mongołami, pod których wpływem wówczas były liczne księstwa. Rzym nie dotrzymuje słowa a Romanowicz zrywa z nim unię uznając ostatecznie zwierzchnictwo Mongołów. Umiera w 1264 roku jako jedyny król Rusi. Po jego śmierci w związku z odnawiającymi się zakusami Jadźwingów, Bolesław Wstydliwy rozgramia ich pod Brańskiem. Ginie wtedy naczelny Jadźwieży, który według podań pochowany został w złotej trumnie gdzieś pod Drohiczynem. Losy Jadźwingów przesądził pogrom Leszka Czarnego między Narwią a Niemnem, a później dodatkowo wojsk Krzyżackich.
W kolejnym stuleciu Drohiczyn znowu przechodził wielokrotnie z rąk do rąk. Po śmierci Mendoga, w 1274 roku przejmuje go Gedymin jako Wielki Książę Litewski i włada nim do 1341. Po kolejnych perypetiach w roku 1383, burzy i zdobywa go Jagiełło (pierwszy raz miasto zniszczone było przez tatarów ponad 140 lat wcześniej). Historia Drohiczyna w tym okresie jest Bardzo burzliwa (https://www.drohiczyn.info/strona/historia/).
W 1408 Książę Witold, pan Drohiczyna buduje kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który istnieje do dziś. Książę nadaje też miastu w tym okresie rangę województwa na Podlasiu. Przez kolejne 100 lat Drohiczyn ze względu na swoje strategiczne położenie intensywnie się rozwija: rozkwita handel i transport towarów. W 1498 uzyskuje prawa magdeburskie, co stawia je w czołówce miast takich jak Brześć, Pińsk czy Litewski Mińsk (obecnie na Białorusi). Podlegając prawu miejskiemu a nie koronie Drohiczyn wyzwolił się z pod wielu nakazów, dzięki czemu możliwy był dalszy rozwój miasta. Zaczęło obowiązywać „prawo składu”. Każdy kupiec polski czy zagraniczny jadąc z towarami, musiał zajechać do Drohiczyna i towar swój wyłożyć na targu. W 1520 roku miasto osiąga kulminacje swojego rozwoju. Dogodne położenie przy spławnej rzece pozwala wysyłać towary (głównie zboże, miód i wosk) do miast nadwiślańskich a dalej do Gdańska. W Drohiczynie działało wówczas 70 karczm i 9 młynów wodnych. Istniały trzy kościoły, pięć cerkwi i cztery klasztory. W okresie tym żyło w Drohiczynie około 2000 ludzi (niemal tyle co obecnie). Upadek miasta rozpoczyna się po 1569 roku, kiedy podpisana zostaje Unia Lubelska. Podlasie zostaje przyłączone do Korony a Drohiczyn przestaje być miejscowością graniczną i traci na znaczeniu handlowym. Przez kolejne lata dla własnego wzbogacania, dobra miasta grabią kolejni członkowie rodziny Kiszków rządzący w Drohiczynie, którzy nie zważali na upomnienia władców w postaci: wyroku Stefana Batorego z 1950 roku, napomnienia starosty przez Zygmunta III z 1617 roku, dekret Zygmunta III z 1618 roku. W 1624 roku w mieście wybuchła zaraza, nazwana morowym powietrzem (dżuma), a w 1631 i 1637 roku miasto trawią kolejne pożary. Po tych zdarzeniach doszło w mieście do pogromu Żydów, na których zrzucono winę za wszystkie nieszczęścia. W krótkim czasie miasto swoim rozwojem cofnęło się o stulecie. Dzieła zniszczenia miasta dokonali Szwedzi, którzy w 1655 roku pod dowództwem generała de la Garde splądrowali je i zniszczyli oraz Tatarzy, którzy uchodząc na Krym musieli przezimować na Podlasiu 1965-1966 wyzyskując do cna lokalną ludność. Gwoździem do trumny było wejście do Drohiczyna wojsk Rakoczego, które wymordowało ludność i kolejny raz spalili miasto. Pomimo prób podniesienia się z popiołów miasto przytłoczyły kolejne wojny i wyzysk zarówno z rąk Korony, Sasów, jak i Moskwy z kozakami czy wreszcie Szwedów. W pierwszych dekadach XVIII w, Jezuici którzy przybyli za czasów Zygmunta III Wazy do miasta w celu kształcenia dzieci miejscowej szlachty, pomimo braku wojen, mieli pełne ręce roboty. Przy współpracy z miejscowymi Benedyktami i Franciszkanami, zasłynęli z wysokiego poziomu nauczania w lokalnych szkołach Collegium Nobilium. Jednak z miejscowej ludności i kościoła ściągane były nieustannie liczne podatki i świadczenia doprowadzając do ruiny i bankructw zarówno ludność jak i kościół. Po 1715 roku z różnych źródeł napływać zaczęły środki na odbudowę i remonty kościoła Jezuitów. W 1744 roku powstaje nowy kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych. Zakon Jezuitów został skasowany w 1773 roku przez Klemensa XIV i zastąpiony Pijarami. W 1792 w Drohiczynie powstała cerkiew unicka sponsorowana przez Jakuba Ciecierskiego właściciela dóbr ziemskich pod Mordami. Przesiedlili się do niej ze strony ruskiej Bazylianie gdzie trwali do1928 roku. W późniejszym okresie cerkiew została zamknięta przez Rosjan, a następnie przekształcona w cerkiew prawosławną gdzie do dziś odbywają się nabożeństwa. W okresie trzeciego rozbioru polski życie w Drohiczynie przebiegało raczej spokojnie. Głównym utrudnieniem było ograniczenie kontaktów między dwiema częściami miasta po dwóch stronach rzeki, które przypadły zaborowi pruskiemu i austriackiemu. W 1805 roku wybuchł w Drohiczynie kolejny pożar trawiąc znaczną część miasta w tym ratusz, gdzie przechowywano cenną dokumentację dziejów miasta. W okresie Królestwa Polskiego, Bug był ponownie granicą między Rosją a Koroną. Po powstaniu listopadowym nasiliły się ruchy antypolskie, i fala rusyfikacji przybiera na sile. Niszczone są zabytki, wypędzeni zostają franciszkanie, zamknięta cerkiew Bazyleów pod wezwaniem św. Mikołaja. Pewne nadzieje wnosi powstanie styczniowe. Jednak po jego upadku miasto popadło w nędzę. Pod koniec XIX wieku istniał tu jeden wiatrak i prom na Bugu. Przedsiębiorstw nie było żadnych. Jako miasto upadłe, podczas I Wojny Światowej nie ucierpiało znacznie, bo i niebyło powodów by interesować się Drohiczynem. W okresie międzywojennym starano się jak najszybciej podnieść miasto z ruin, Od otwarcia szkoły po inwestycje przywracające estetyczny jego wygląd. Przyszła jednak II Wojna Światowa. Miasto stało się granicą między Rosją a Niemcami, po podpisaniu tajnego paktu Ribbentrop-Mołotow. W okresie tym zaczęły się również masowe aresztowania NKWD i wywózki do wschodniej Rosji na Syberię. Pod okupacją sowiecką wydano nakaz przeniesienia wszystkich budynków znajdujących się w pasie 800 metrów od rzeki. Zniszczono w ten sposób wiele zabytkowych budynków w tym 2 cerkiewki i dworek z XVII wieku. Z miasta poznikały sklepy, kramy, zatracił się pierwotny wielonarodowościowy folklor. Za wysiedlonym pasem, na obszarach wcześniejszych pól uprawnych powstały na szybko wzniesione prowizoryczne domki. Od 1941 w mieście stacjonowali saperzy i żołnierze batalionów roboczych, których zadaniem była budowa umocnień i bunkrów tzw. Lini Mołotowa, chroniącej Rosję przed najazdem niemieckim. Jednak prace podjęto zbyt późno, bo już 22 czerwca 1941roku Niemcy przypuścili atak i zmusili Rosjan do ucieczki kilkadziesiąt kilometrów dalej, niszcząc część miasta w czasie bombardowania (min. bożnica żydowska, szkoła). Zapanował czas okupacji niemieckiej, który najbardziej odczuli Żydzi zamknięci w prowizorycznym getcie otoczonym drutem kolczastym, jesienią 1941 roku. Ograbiani ze wszystkich wartościowych rzeczy, rok później wywiezieni zostali transportem do Treblinki, do komór gazowych. Wyzwolenie przez sowietów przyszło w 1944 roku i to bez większych walk w regionie. Bardzo szybko, podobnie jak w 1918 roku wznowiono nauczanie. Jednocześnie rozwijała się działalność konspiracyjna. Wiązało się to z nieustającymi łapankami, wywózkami oraz torturowaniem więźniów przez stacjonujące oddziały NKWD i UB. Do lat 60-tych XX wieku Drohiczyn uchodził za największy ośrodek reakcyjny w województwie białostockim. W związku z tym władza nie mogąc poradzić sobie z oporem, pomijała Drohiczyn we wszystkich inicjatywach związanych z inwestycjami i rozwojem w kolejnych latach.
W 1991 roku miasto staje się siedzibą diecezji drohiczyńskiej, a w 1999 roku Drohiczyn odwiedza papież Jan Paweł II.
Dziś Drohiczyn pełni funkcję usługowo-handlową oraz turystyczną. Odwiedzany jest ze względu na bogata historię, zabytki i malownicze położenie na wysokim brzegu rzeki Bug.
Najważniejsze miejsca w Drohiczynie to:
• Góra Zamkowa – wczesnośredniowieczne grodzisko, punkt widokowy na malowniczą dolinę rzeki Bug, ul. Zamkowa
• Pomnik na Górze Zamkowej – upamiętniający odzyskanie niepodległości, monument ufundowany w X rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę,
• Kościół Trójcy Przenajświętszej (1696-1709) i klasztor pojezuicki (obecna siedziba Wyższego Seminarium Duchownego) przy ul. Kościelnej – – w podziemiach świątyni znajdują się szczątki doczesne osób zasłużonych Kościołowi i Polsce; biskupów, wojewodów podlaskich, oraz tablice pamiątkowe.
• Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP / 1682- 1715/, ul. Pl. Kościuszki, – Kościół Mniszek Benedyktynek, p.w. Wszystkich Świętych / 1734-1738/przy ul. Benedyktyńskiej. – Cerkiew pw. św. Mikołaja /1763-1792/ przy ul. Pl. Kościuszki
• Muzeum Diecezjalne ul. Kraszewskiego 4
• Muzeum Regionalne ul. Kopernika 9
• Muzeum Kajakarstwa ul. Kopernika 9
• Schrony bojowe Linii Mołotowa / 1940-1941/, ul. Zamkowa, oraz wzdłuż prawobrzeżnej linii rzeki Bug,
• Przeprawa promowa na rzece Bug, przy ul. Sportowej,
• Kopiec Pamięci Podlasia z 2009r, miejsce celebry z Papieżem Janem Pawłem II w 1999r. przy ul. Jana Pawła II
• Lądowisko papieskie z 1999r. przy ul. Świętojańskiej
• Cmentarz żydowski /XVI-XX w./ ul. Aleja Jaćwieży
• Pomniki i miejsca pamięci
Źródła
https://pl.wikipedia.org/wiki/Drohiczyn_(Polska)
https://www.drohiczyn.pl/art,90,historia.html
https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/d/969-drohiczyn/96-historia-miejscowosci/69081-historia-miejscowosci
http://atrakcjepodlasia.pl/atrakcje-turystyczne/drohiczyn-opis-miejscowosci/
https://www.drohiczyn.info/strona/historia/
www.dzikierzeki-kajaki.pl, kozirad@wp.pl, (+48) 505-666-424
22 marca 2021